Stopa cukrzycowa jest powikłaniem cukrzycy, które rozwija się u około 10% chorych. Polega na zaburzeniach anatomii i fizjologii stopy, które nieleczone prowadzą do nieodwracalnych deformacji lub amputacji. Nawracające owrzodzenia, często ulegające zakażeniu, znacznie obniżają jakość życia i uniemożliwiają funkcjonowanie chorego w rodzinie i społeczeństwie.
Co to jest owrzodzenie?
Owrzodzenie to ubytek skóry, przez który widać tkanki leżące głębiej. Pojawiają się na stopach i podudziach. Zdrowa skóra szybko się goi, jeśli zostanie uszkodzona. U cukrzyków tak się nie dzieje i owrzodzenie może powstać nawet po niewielkim urazie, np. nadepnięciu bosą stopą na kamyk.
Pamiętaj, jeśli kiedyś miałeś owrzodzenie, ryzyko pojawienia się kolejnego, jest bardzo duże.
Prawidłowo leczone owrzodzenie zwykle goi się w ciągu kilku tygodni, jeśli masz kilka czynników ryzyka, kilka miesięcy. Bez leczenia, lub prowadzone źle może zakończyć się martwicą czyli gangreną i amputacją stopy lub podudzia. By uniknąć tak dramatycznych powikłań skorzystaj z pomocy chirurga stopy cukrzycowej, podologa lub specjalisty leczenia ran.
Dlaczego owrzodzenia częściej występują u cukrzyków?
W wyniku cukrzycy dochodzi do różnych powikłań, które predysponują do rozwoju owrzodzeń.
Neuropatia obwodowa.
Wysoki poziom glukozy we krwi z czasem powoduje uszkodzenie nerwów przebiegających na stopie. To prowadzi do zaburzenia czucia, bólu, temperatury, wibracji. Jeśli utracisz czucie w jakiejś części stopy, możesz nie wiedzieć, że doznałeś urazu, np. nastąpiłeś na ostry przedmiot, obtarłeś stopę w ciasnym obuwiu. W związku z tym jesteś narażony na sińce, pęcherze, otarcia. Jeżeli utraciłeś czucie bólu, nie chronisz uszkodzonych powierzchni stopy i chodzisz na nich. Wtedy powstają owrzodzenia.
Zagrożenie jest tym większe, im jesteś starszy, im dłużej chorujesz na cukrzycę i im gorzej kontrolujesz glikemię. Dlatego szalenie ważne jest utrzymywanie poziomów cukru jak najbliżej prawidłowych wartości.
Choroba naczyń obwodowych.
W cukrzycy łatwo dochodzi do odkładania blaszek miażdżycowych w tętnicach, którymi krew dopływa do stopy. Blaszki powodują zwężenie naczyń i mniejszy przepływ krwi przez podudzia i stopy. Mniej krwi oznacza mniej tlenu i składników energetycznych. W takich warunkach skóra nie może się prawidłowo goić i powstaje owrzodzenie.
Zagrożenie jest tym większe, im jesteś starszy, im dłużej chorujesz na cukrzycę i jeśli jesteś mężczyzną. Istotne jest też, czy palisz papierosy, nie uprawiasz sportu, masz wysoki cholesterol, nadciśnienie i nadwagę.
Inne czynniki
- nefropatia cukrzycowa (przewlekła choroba nerek)
- retinopatia cukrzycowa (choroba siatkówki oka)
- halluksy
- źle dopasowane obuwie (za luźne, za ciasne, ze sztucznych materiałów)
- zła pielęgnacja, np. nieprawidłowe obcinanie paznokci
Jak zapobiegać owrzodzeniom?
Regularnie badaj stopy w przychodni stopy cukrzycowej lub u doświadczonego podologa. Jeśli nie masz lub nie miałeś owrzodzeń rób to przynajmniej raz w roku. Chirurg stopy cukrzycowej oceni stan skóry, kości i więzadeł, siłę mięśniową, czucie i ukrwienie Twoich stóp. W razie potrzeby zaleci częstsze kontrole i dodatkowe badania.
Pamiętaj o leczeniu cukrzycy, nadciśnienia, wysokiego cholesterolu. Skorzystaj z pomocy dietetyka by zrzucić zbędne kilogramy. Rzuć palenie.
Jak pielęgnować stopy?
Codziennie oglądaj stopy, także między palcami. Jeżeli nie możesz zrobić tego sam, poproś o pomoc kogoś z domowników. Jest to szczególnie istotne, jeśli masz neuropatię obwodową.
Kiedy zauważysz coś niepokojącego i nie wiesz jak postąpić, skontaktuj się z chirurgiem stopy cukrzycowej lub podologiem.
Nie próbuj samodzielnie usuwać modzeli, brodawek, rogów skórnych. Nie używaj chemikaliów ani plastrów dostępnych bez recepty. Zgłoś się z takimi zmianami do chirurga stopy cukrzycowej lub podologa.
Zapobiegaj wysuszaniu i pękaniu pięt, stosując preparaty zalecone przez lekarza. Nie aplikuj ich między palcami, ponieważ może być tam zbyt wilgotno i łatwo o infekcję.
Naucz się u podologa prawidłowego obcinania paznokci. Jeżeli masz zaburzenia czucia, nigdy nie obcinaj paznokci sam. Nie poczujesz, kiedy natniesz skórę i spowodujesz owrzodzenie, wrastanie paznokcia i infekcję.
Regularnie myj stopy i dokładnie osuszaj między palcami. Nie zapomnij sprawdzić temperatury wody termometrem lub ręką, zanim zamoczysz stopy, żeby uniknąć oparzeń. Nie używaj termoforów, koców elektrycznych, nie korzystaj ze spa, nie siadaj blisko kominka.
Nie chodź boso, nawet w domu. A do obuwia zawsze zakładaj przewiewne skarpety, nie uciskające kostki.
Wybierając buty pamiętaj, że muszą dokładnie pasować do kształtu stopy, uwzględniając modzele, halluksy, deformacje. Zwróć uwagę, by palce miały wystarczająco dużo miejsca, a obcasy nie przekraczały 6cm. Buty powinny być sznurowane lub zapinane na rzepy, co pozwoli uniknąć tarcia i nadmiernego przesuwania się stopy. Unikaj sandałów, japonek, kapci. Zanim założysz buty, zawsze sprawdź ręką, czy nic nie ma w środku (np. piasku, kamyków). Jeżeli Twoja stopa jest zdeformowana po poprzednich owrzodzeniach lub masz halluksy, potrzebujesz obuwia specjalnego, wykonywanego na zamówienie. Chirurg stopy cukrzycowej dobierze wkładkę i wysokość obuwia a także pomoże zamówić je u technika.
Co zrobić gdy powstanie owrzodzenie?
Jak najszybciej zgłoś się do chirurga stopy cukrzycowej. Lekarz założy odpowiedni opatrunek i poinformuje jak go zmieniać. Czasami może być konieczne chirurgiczne wycięcie modzela, oczyszczenie rany z włóknika i martwych tkanek. Chirurg stopy cukrzycowej zastosuje opatrunek odciążający stopę, np. but gipsowy. Może też zdecydować o drenażu ropnia i włączeniu antybiotyków. Jeżeli ukrwienie stopy wzbudzi wątpliwości, zaleci badanie naczyniowe i skieruje na operację do chirurga naczyniowego.
Jeśli te środki zawiodą, chirurg stopy cukrzycowej może skorzystać z bardziej zaawansowanych metod leczenia. Należą do nich terapia podciśnieniowa i klasyczne operacje na stopie w asyście anestezjologa. W tym przypadku zostaniesz skierowany na oddział chirurgiczny, gdzie po wykonaniu niezbędnych badań, chirurg ustali z Tobą zakres zabiegu. Ze względu na złożoność zmian w stopie cukrzycowej, będzie to interwencja dostosowana do Twoich indywidualnych potrzeb. Może ona polegać na wycięciu zakażonego fragmentu kości, głębokim wycięciu martwicy, przeszczepieniu ścięgien lub wprowadzeniu sztucznego materiału zastępującego zniszczoną kość. Czasami może być konieczne zastosowanie stabilizacji zewnętrznej, podobnej do używanej przez ortopedów do leczenia skomplikowanych złamań. Po operacji będziesz mógł dochodzić do siebie w domu, pozostając w stałym kontakcie z chirurgiem stopy cukrzycowej.